Wraz z wydłużającą się siecią dróg ekspresowych i autostrad w Polsce, oraz modernizacją wielu innych głównych szlaków transportowych, polski rząd, poprzez odpowiednie organy, wprowadził teleinformatyczny system opłat za przejazd drogami. Obecnie mamy do czynienia ze zmianą generacyjną – system viaTOLL zastępowany jest przez nowy, oparty na technologii geolokalizacyjnej, E-TOLL.
System poboru opłat drogowych w Polsce.
Obecnie w Polsce oddanych do użytku jest ponad 4100 km dróg najwyższych klas – autostrad i dróg ekspresowych. Obecnie (stan a koniec maja, zgodnie z zestawieniem GDDKiA) za odcinki płatne uważanych jest ponad 700 różnych tras i obszarów drogowych o łącznej długości 3676 km. W tym zestawieniu są zarówno drogi typu A i S, jak i zmodernizowane i bardzo transportowo obciążone odcinki dróg krajowych. Do tego trzeba koniecznie dodać, że systemy viaTOLL, i wkrótce A-TOLL, nie obowiązują na płatnych odcinkach autostrad, które nie są w zarządzaniu GDDKiA (choćby A2 od granicy Państwa do Konina, A1 od Torunia do Gdańska czy A4 z Katowic do Krakowa). Odcinki w zarządzaniu koncesjonariuszy są obłożone niezależnymi i bardzo różnymi opłatami, co dzieli i szatkuje polski system elektronicznego poboru opłat na pomniejsze ekosystemy.
System viaTOLL zaczął działać w pełni 3 lipca 2001 roku po implementacji przez firmę Kapsch. System został zaprojektowany tak, aby zastąpić model winietowy i papierowy, zautomatyzować i uszczelnić pobór opłat dla pojazdów o DMC powyżej 3,5 tony. Według szacunków zaprojektowanie i wybudowanie infrastruktury potrzebnej do obsługi systemu viaTOLL wyniosło ok. 4,5 miliarda złotych.
System viaTOLL: zasady działania, historia.
System viaTOLL działa od 20 lat i opiera się o technologię radiową krótkiego zasięgu (DSRC), a jego głównymi elementami są bramownice (bramy) z odbiornikami fal, oraz urządzenia umieszczone za przednią szybą pojazdów (zwane viaBOX lub viaAUTO). Operatorami systemów zostali emitenci kart paliwowych UTA oraz DKV.
System viaTOLL w Polsce składa się obecnie z setek bram oraz ogromnej ilości pojazdów. Jednak jest to system niedoskonały ponieważ umożliwia pomijanie płat, dzięki wyminięciu punktów, w których zlokalizowane są bramownice systemu viaTOLL. Co więcej, stawianie nowych konstrukcji oraz opieranie się na przestarzałem technologii łączności radiowej jest kosztowne i na dłuższą metę bardzo mało elastyczne i nierozwojowe.
Koszt pobieranej opłaty drogowej w systemie viaTOLL uzależniony jest od kategorii drogi, kategorii pojazdu (autobus, pojazdy i zespół pojazdów o DMC od 3,5 do 12 ton, oraz pojazdy i zespoły pojazdów o DMC powyżej 12 ton), kategorii (grupy) emisji spalin. Obecnie w obiegu znajduje się ponad 1,1 miliona urządzeń.
Opłaty pobierane w systemie viaTOLL wspierały Krajowy Fundusz Drogowy, z którego środków realizowane było bieżące utrzymanie szlaków komunikacyjnych, remonty i zakrojone na szeroka skalę modernizacje kluczowych fragmentów dróg. Obok środków budżetowych (centralnych) KFD jest jednym ze źródeł finansowania budowy dróg w Polsce. Fundusz swoje działanie rozpoczął w 2004 roku. System viaTOLL zastępowany jest obecnie przez projekt E-TOLL, który operaty na nowoczesnej technologii geolokalizacyjnej ma być bardziej elastyczny, szczelny i precyzyjny. Zmiana ta powoduje również zmianę zarządcy Krajowego Systemu Poboru Opłat – system E-TOLL podlegać będzie pod Krajową Administrację Skarbową.
E-TOLL: nowy system poboru opłaty elektronicznej w Polsce.
System E-TOLL projektowany był od lat. Kluczową różnicą w jego działaniu jest technologia na jakiej został zbudowany. System e-TOLL został stworzony w oparciu o technologię pozycjonowania satelitarnego (GNSS). Dane geolokalizacyjne przesyłane są do systemu w celu naliczenia należnej opłaty za zrealizowany przejazd odcinkami dróg płatnych. System e-TOLL zastąpi oparty na technologii radiowej (DSRC) system viaTOLL. Nadal fundusze zebrane z systemu trafią do KFD i nadal wysokość naliczanej opłaty uzależniona będzie od tych samych, co w przypadku viaTOLL, parametrów: klasa drogi, ciężar pojazdu oraz grupa emisji spalin.
1 lipca 2020 Szef Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) przejął od Głównego Inspektora Transportu Drogowego (GITD) pobór opłaty elektronicznej za przejazd po drogach krajowych i opłaty za przejazd płatnymi odcinkami autostrad, a także utrzymanie, eksploatowanie i rozwijanie elektronicznego systemu poboru opłat. W ramach realizacji tych zdań został stworzony system e-TOLL. Prace nad tym systemem przez wiele środowisk są krytykowane, a tempo jego implementacji uznawane jest za szkodliwe dla interesu firm, które swój biznes opierają o transport i mobilność towarów oraz usług. E-TOLL został skonstruowany w oparciu o podstawy prawne, które również warto w swojej firmie mieć pod ręką.
Przedsiębiorcy będą musieli zarejestrować do systemu E-TOLL ponownie swoje floty pojazdów, które podlegają opłatom (powyżej 3,5 tony DMC), a następnie wybrać narzędzie do rozliczania przejazdu na objętych opłatami odcinkach:
- OBU (on board unit) to urządzenie do nabycia w zewnętrznej sieci dystrybucji. Po jego aktywacji i przypisaniu w systemie do danego pojazdu, można zacząć realizowanie przewozów po drogach płatnych zgodnie z zasadami E-TOLL.
- ZSL (zewnętrzne systemy lokalizacji). W tym celu należy skontaktować się ze swoim dostawcą usług ZSL aby aktywować dodatkowe funkcje E-TOLL. Jedynie akredytowani przez KAS, oraz kompatybilni z systemem E-TOLL, dostawcy mogą oferować takie usługi.
- aplikacja E-TOLL PL to trzecia metoda realizowania opłat drogowych. Aplikację można pobrać bezpłatnie w sklepach Google Play oraz w AppStore. Jest obsługiwana przez system Android (min. 6.0, zalecany 11+) oraz IOS (13+). Aplikacja mobilna jest darmowym narzędziem służącym do poboru opłaty elektronicznej za przejazd po płatnych odcinkach dróg krajowych w nowym systemie e-TOLL. Z aplikacji będą mogli skorzystać i uiścić opłatę za przejazd autostradą również użytkownicy pojazdów lekkich poruszający się po odcinkach autostrady A2 Konin-Stryków i A4 Wrocław-Sośnica. Aplikacja e-TOLL PL jest wygodną alternatywą dla urządzeń pokładowych (OBU), a także Zewnętrznych Systemów Lokalizacyjnych (ZSL).
System E-TOLL ma zacząć działać już w czerwcu 2021, co budzi obawy, ponieważ wiele firm nie dokonało jeszcze rejestracji swoich pojazdów, nie wybrało dostawców urządzeń i nie zsynchronizowało swoich systemów CRM z nowym oprogramowaniem. Można odnieść wrażenie, że dawno sygnalizowane zmiany, zostały dopiero w większych detalach zaprezentowane na dosłownie kilka tygodni przed „punktem zero”.
Przystąpienie do systemu E-TOLL jest OBOWIĄZKOWE dla wszystkich, którzy chcą poruszać się po drogach płatnych pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej pojazdu lub zestawu pojazdów powyżej 3,5 tony. Rejestracji można dokonać na 3 sposoby:
- online (poprzez profil zaufany/eIDAS)
- osobiście w Sieci Miejsc Obsługi Klienta (ponad 200 placówek)
- u dostawcy kart paliwowych (dostarcza rejestracje i kompleksową usługę rozliczeń)
E-TOLL umożliwia również 2 formy finansowego rozliczania:
- konto przedpłacowe – swoje konto firmowe doładowujemy poprzez Internetowe Konto Klienta lub aplikacje E-TOLL PL w wygodny sposób: przelew, blik, karta paliwowa, karta płatnicza. Opłaty drogowe automatycznie pomniejszają stan konta, a faktury mamy wygodnie gromadzone w jednym miejscu.
- konto z odroczoną płatnością – to rozwiązanie zapewne dla dużych firm, które jednak wymaga wykonania pewnych operacji i czynności, aby uzyskać pełną sprawność. Opłatę elektroniczną za przejazd uiszcza się po otrzymaniu noty obciążeniowej. Nota obciążeniowa wystawiana jest po zakończeniu okresu rozliczeniowego (po zakończeniu pełnego miesiąca) z terminem płatności 14 dni od daty jej wystawienia. Warto również dokładnie zapoznać się z wytycznymi dotyczącymi wymaganych zabezpieczeń płatności.
Ponieważ przejście na E-TOLL wymaga od przedsiębiorców nakładów finansowych, Ministerstwo Finansów zgodziło się na dofinansowanie ich zakupu. Jak informuje Polska Agencja Prasowa, Ministerstwo Finansów ogłosiło, że przedsiębiorcy, którzy poniosą koszty związane z pozyskaniem urządzenia do systemu e-TOLL, będą mogli odliczyć od dochodu poniesione w 2021 r. koszty nabycia czy leasingu urządzeń i ich utrzymania – np. abonamentu. Wysokość odliczenia będzie uzależniona od liczby posiadanych urządzeń OBU/ZSL. Maksymalna wysokość ulgi to 500 zł (netto) na każdy pojazd podatnika, który w 2021 r. dokonał przejazdu i zapłacił za niego elektronicznie.
W drugiej fazie działania systemu E-TOLL (od grudnia 2021) zlikwidowane mają być bramki na zarządzanych przez GDDKiA autostradach (Wrocław – Gliwice oraz Konin – Łódź), a pobór elektronicznego myta objąć ma w tym przypadku wszystkie pojazdy (również te do 3,5 t DMC). Na razie nie wspomina się o kwestii płacenia za inne autostrady, drogi ekspresowe i krajowe dla wszystkich pojazdów lekkich. Jednak nie można wykluczyć takiego działania w przyszłości.
Aby zrealizować przystąpienie do systemu E-TOLL kierowca/firma powinna dokonać zakupu urządzenia OBU, sprawdzić możliwości wykorzystywanego ZSL, lub zainstalować aplikację. Następnie należy zarejestrować pojazdy w systemie E-TOLL i wyrejestrować się z dotychczasowego operatora opłat viaTOLL. Kolejnym krokiem jest rozliczenie środków pieniężnych w wygaszanym ekosystemie viaTOLL – masz na to 12 miesięcy! Jeszcze krótszy okres masz na zwrot urządzeń viaBOX i viaAUTO oraz odzyskanie kaucji – do końca września 2021 roku.
viaTOLL a E-TOLL: główne różnice pomiędzy systemami
Systemy różni kilka aspektów:
– System E-TOLL zarządzany jest przez Krajową Administrację Skarbową, jeszcze bardziej wiążąc przewoźników z kwestiami opłacania nie tylko emyta, ale i innych opłat podatkowych. System viaTOLL zarządzany był przez organ o innym niż podatkowy charakterze.
– System E-TOLL pozwala na realizowanie działań za pośrednictwem 3 różnych opcji (urządzeń pokładowych + urządzeń fabrycznych z odpowiednim systemem geolokalizacji + aplikacji mobilnej), podczas gdy viaTOLL umożliwiał realizowanie rozliczeń tylko za pośrednictwem urządzeń viaBOX i via AUTO.
– System E-TOLL oparty jest o nowoczesna technologię geolokalizacji, podczas gdy viaTOLL zbudowany był na systemie łączności radiowej bliskiego zasięgu.
A-TOLL: opinie przewoźników, prawodawców i środowisk transportowych.
Wprowadzenie systemu elektronicznego poboru opłat budzi skrajnie negatywne emocje wśród przewoźników, firm transportowych oraz menadżerów flot ciężkich. Pogłębiający się chaos informacyjny oraz brak jednoznacznych informacji budzą obawy. Krótki czas, mgliste zapewnienia o ulgach podatkowych oraz niezbyt pochlebne opinie środowisk biznesowych nie sprzyjają debiutowi systemu A-TOLL w Polsce.
A może pora na zdecydowany ruch, jakim byłoby odroczenie wdrożenia systemu e-toll o 12 miesięcy? W tym czasie operator nowego systemu KAS, miałby szansę na zapewnienie pełnej funkcjonalności systemu. Zlecenie i zakup OBU, którego wynajem mógłby zaoferować profesjonalnym użytkownikom dróg. Podpisanie umów z operatorami na transmisję danych na koszt systemu. Zapewnienie wszystkich form płatności, w tym usług operatorów kart flotowych. Jeśli to nie zostanie zrobione, polski system będzie jednym z dwóch najmniej przyjaznych systemów poboru opłat w UE – Maciej Wroński, Prezes Związku Pracodawców, na swoim LinkedInie w połowie maja 2021.
Mamy obowiązek wnoszenia opłaty za korzystanie z dróg i poczuwamy się do tego, ale skoro mamy wnosić opłatę, to państwo musi nam to umożliwić dostarczając urządzenia pokładowe. Tymczasem zapewnienie dostępu do systemu, które powinno być zadaniem państwa, zostało przerzucone na prywatne firmy, które będą „sprzedawały” ten dostęp na zasadach rynkowych. Budzi to moje zdumienie nad stopniem arogancji twórców tego systemu – Maciej Wroński, Prezes Związku Pracodawców, na swoim LinkedInie na początku maja 2021.
Nie było konsultacji. Projekt pojawił się w Sejmie i zaraz był procedowany. Nie mamy nawet szansy, aby jakiekolwiek wnioski zgłosić do tego projektu. My mamy naprawiać błędy wynikające z pośpiechu i nieprzemyślanych, politycznych decyzji. Nowy system w zasadzie ignoruje wszystkie nasze uwagi. Od sierpnia zeszłego do Ministra Finansów wysłaliśmy 4 pisma opisując uwagi i nasze zastrzeżenia i propozycje. Na jednym ze spotkań dowiadujemy się, że system już funkcjonuje i można go wdrożyć – mówił podczas prac w Sejmie Jan Buczek, prezes Zrzeszenia Międzynarodowych Przewoźników Drogowych, cytowany przez Rynekifrastruktury.pl
Zabawa systemem poboru opłat i ciągłe migracje od jednego operatora do drugiego to działanie skrajnie nieodpowiedzialne. Rocznie przynosi on bezcenne 2 mld zł na rozwój i utrzymanie sieci drogowej, a mógłby o 1 mld zł więcej, gdyby nie niezrozumiała decyzja o zaprzestaniu jego rozszerzania kilka lat temu. To wszystko jest tak absurdalne, że mogłoby się przydarzyć tylko w kraju cierpiącym na nadmiar pieniędzy na inwestycje drogowe, a póki co Polska takim krajem nie jest – komentuje Adrian Furgalski, Prezes Zarządu Zespołu Doradców Gospodarczych TOR dla Rynekinfrastruktury.pl
A-TOLL: kalendarium wprowadzania zmian i aktualny status sprawy.
26 maja – Ministerstwo Finansów uruchomiło rejestrację w systemie e-TOLL oraz Telefoniczne Centrum Obsługi Klienta. Rejestracja jest intuicyjnym procesem, który można przeprowadzić całkowicie online. Kolejnym etapem wdrożenia nowego systemu, będzie uruchomienie w czerwcu br. poboru opłat w systemie e-TOLL.
25 maja – ustawa trafiła do podpisu do Kancelarii Prezydenta RP przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę.
21 maja – Sejm RP odrzucił senackie veto oraz propozycję wprowadzenia okresu przejściowego do 30 IX, podczas którego miałyby działać dwa systemy: viaTOLL i A-TOLL. Za odrzuceniem propozycji Senatu RP było 232 posłów, za utrzymaniem propozycji izby senackiej głosowało 220 posłów.
14 maja Senat RP odrzucił w całości ustawę głosami 50 senatorów. Jak zaznaczyła szefowa Krajowej Administracji Skarbowej Magdalena Rzeczkowska: „Zmianę, którą wprowadza ustawa jest też wydłużenie okresu przejściowego na dostosowanie się do nowego systemu przez użytkowników, szczególnie użytkowników pojazdów ciężkich. Obecnie obowiązujące przepisy przewidują, że stary system viaTOLL musi być wygaszony do końca czerwca bieżącego roku, natomiast ustawa wprowadza dłuższy okres do 30 września. Nieprzyjęcie tej ustawy będzie oznaczało, że system viaTOLL zostanie wygaszony z końcem czerwca tego roku i okres przejściowy będzie bardzo krótki, ponieważ planujemy wdrożenie nowego systemu na początku czerwca”.
Cartrack Polska to firma technologiczna, oddział globalnego Holdingu Cartrack, który obsługuje ponad 1 400 000 pojazdów dla ponad 50 000 firm. Działamy na 24 rynkach świata i odpowiadamy za optymalizację biznesu, bezpieczeństwo firmowego mienia ruchomego i innowacyjne systemy telemetryczne. W Polsce jesteśmy liderem i najczęściej wybieranym dostawcą usług telemetrycznych – dostarczamy narzędzi do ekspansji biznesu dla ponad 40 000 pojazdów flotowych w kraju.
